O wartości zabawy i o tym, jak ważna jest ona w rozwoju dziecka wspominałam już niejednokrotnie. Poprzez zabawę dziecko uczy się świata, otaczającego go środowiska a przede wszystkim ma szansę na wejście w rozmaite interakcje społeczne. Dziś chciałabym po prostu przedstawić Wam, w jaki sposób kształtuje się zabawa, jakie mamy jej typy i jakie zabawy angażują w kontakt z innymi. Zapraszam.
Zabawa funkcjonalna Ten typ zabawy kształtuje się w pierwszym roku życia, by około drugiego, trzeciego osiągnąć szczyt. Zabawy te są związane z rozwojem sensomotorycznym, jaki zachodzi w tym okresie. Polega przede wszystkim na badaniu i poznawaniu zabawek i przedmiotów za pomocą znanych i powtarzanych ruchów, stąd na tym etapie dużo jest machania przedmiotami, uderzania, próbowania, wkładania i wyjmowania przedmiotów z pojemnika, rzucania. Wraz z rozwojem umiejętności poznawczych dziecko bawi się wykorzystując „przyczynę i skutek”, a więc włącza i wyłącza zabawki, światła, itp. obserwuje swoje działania i działania innych, próbuje i obserwuje, co dzieje się, gdy wykona taki bądź inny ruch. Wraz z rozwojem motorycznym bawi się wykorzystując zabawki zgodnie z ich przeznaczeniem, kopie, rzuca piłkę, coraz chętniej się rusza, biega, skacze, doskonali umiejętności ruchowe.
Zabawy konstrukcyjne Zaczynają się około drugiego roku życia, a na przełomie trzeciego i czwartego osiągają szczyt. Jak sama nazwa wskazuje to czas na tworzenie i budowanie, konstruowanie z rozmaitych elementów. Te same przedmioty, które na etapie zabawy funkcjonalnej były wykorzystywane głównie do tego, by nimi pomachać, teraz mogą służyć do budowania tego, co malec wymyśli. Ciekawe budowle z klocków, opakowań po zużytych produktach czy innych materiałów powstają właśnie na tym etapie. Zastanówcie się z czego i co możecie budować ze swoimi pociechami.
Zabawy dramowe Początek tego typu zabaw to także drugi rok życia, ale ich kulminacja ma miejsce między szóstym a siódmym rokiem życia. Któż z nas nie bywał lekarzem, księżniczką, piosenkarką, strażakiem czy policjantem? Zabawa dramowa to czas udawania. Wraz z rozwojem myślenia dziecko uczy się korzystania ze symbolu, miotła wcale nie musi być przyrządem do zamiatania, ale może zamienić się w świetny, bardzo szybki pojazd do poruszania się po królestwie. Warto angażować także dzieci z trudnościami komunikacyjnymi w tego typu zabawy. Nie zawsze jego rola powinna się kończyć na drzewie lub kamieniu…
Gry z zasadami Zaczynają się około szóstego roku życia i trwają przez całą dorosłość. Wszystkie gry czy to karciane, planszowe, czy zespołowe, dyscypliny sportowe mają pewne zasady. Gracze czy bawiący się przyjmują pewne ustalone zasady według, których toczy się zabawa.
W pracy z osobami z poważnymi trudnościami zabawa to klucz do podjęcia działań. W codziennej pracy staram się bazować na tym, czym lub w co lubi się bawić dziecko. Jeśli jest na takim etapie funkcjonowania, że nie umie i nie wie, jak się bawić, staram się szukać czegoś, co będzie w stanie je zainteresować. Gdy odkryjemy już, co jest kluczem do budowania relacji i komunikacji długo bazuję na ulubionej aktywności. Kręgle, memo, zabawkowa kuchnia, zabawa w strażaka, wypadek, wrzucanie klocków do pudełka, posypywanie się piaskiem czy siedzenie w misce wypełnionej ryżem- aktywności mogą być różne w zależności od poziomu funkcjonowania dziecka i tego, na jakim etapie zabaw jest w danym momencie. Postarajmy się w codziennej pracy określić, w co się bawić z dzieckiem, pracujmy też na tym, w co już umie i lubi się bawić. Gdy podążamy za podopiecznym, sam wskaże nam zabawki i aktywności, które są dla niego ważne. Naszym zadaniem jest tak prowadzić zabawę, aby zachodziło w niej jak najwięcej interakcji.
Interakcje zachodzące w zabawie Początkowe zabawy (funkcjonalne, konstrukcyjne) to w dużej mierze zabawy samotne. Dzieci mogą potrzebować trochę przestrzeni tylko dla siebie. Niemniej jednak, jeśli samotna zabawa dominuje warto zaaranżować sytuacje i zaproponować, np. wspólne układanie wieży czy naprzemienne wrzucanie klocków do pudełka.
Niewielkie interakcje społeczne zachodzą podczas równoległych zabaw konstrukcyjnych. Dzieci, które samodzielnie budują obok siebie, mogą korzystać z tych samych elementów, a więc mają okazję do kontaktu wzrokowego, mogą naśladować też zachowania swoich kompanów, są świadome obecności kogoś obok, a stąd już kilka kroków do bardziej zaangażowanych interakcji.
Wspólne zabawy dramowe dostarczają dużo interakcji. Gdy dzieci przyjmują różne role opowiadają sobie nawzajem, co robią, korzystają z różnych materiałów, przedmiotów, robią wspólnie różne rzeczy. To najbogatsza w kontakty z innymi forma zabawy.
W zależności od możliwości naszych podopiecznych powinniśmy aranżować takie zabawy, było w nich jak najwięcej interakcji. Użytkownik AAC posiadający swój system komunikacyjny może z większą lub mniejszą pomocą zaangażować się w zabawę z kolegami. Poszukiwanie możliwości zaangażowania osoby z trudnościami w porozumiewaniu się w zabawy dramowe może być okazją do doskonalenia i budowania umiejętności komunikacyjnych i uczenia się wchodzenia w interakcje z drugim człowiekiem. Od tych prostych zabaw się zaczyna, więc warto przygotować użytkownikowi takie słownictwo, które umożliwiłoby mu czynny udział w kontaktach z rówieśnikami.
“Razem uczymy się mówić”, E. Wietzman, J. Greenberg, Harmonia
Photo by Conner Baker on Unsplash
Photo by Caleb Woods on Unsplash
Photo by Jelleke Vanooteghem on Unsplash
Photo by Jelleke Vanooteghem on Unsplash
Photo by Park Troopers on Unsplash
Visits: 255