AACowych rozmyślań ciąg dalszy. Dzisiaj chciałabym ponownie kilka słów o początkach wprowadzania AAC. Trochę o kontakcie, codziennych czynnościach, trudnych wyborach. Zapraszam!
Bycie mamą niemowlaka dostarcza mi wielu rozmaitych wrażeń i emocji- wiadomo tu jakiś skok rozwojowy, ząbki, pierwszy katar i przeziębienie itd. Mam teraz doskonałą szkołę obserwacji i adekwatnego reagowania na sygnały wysyłane przez moją córeczkę. W ciągu dnia mogę obserwować, w jaki sposób inicjuje kontakt ze mną czy innymi ludźmi.
Już kilku miesięczny maluch potrafi zwrócić czyjaś uwagę, dlatego uważam, że istotnym elementem w pracy z osoba niemówiącą jest nauka inicjowania kontaktu. Czasem zdarza się, że dzieci inicjują kontakt poprzez pociąganie za ubranie, krzyk, branie ręki dorosłego. Jeśli mówimy o osobie z trudnościami w poruszaniu się, inicjowanie kontaktu może być bardzo subtelne- mrugnięcie, spojrzenie, ruch ciała, wokalizacja skierowane do danej osoby. Aby to dostrzec, trzeba OBSERWOWAĆ. Zastanówcie się, czy któreś może nawet z dziwnych zachowań waszych podopiecznych nie jest właśnie próbą inicjowania kontaktu. Zareagujcie, gdy dostrzeżecie ten mały gest, może to będzie początek drogi do porozumiewania się. W swojej pracy staram się aranżować sytuacje tak, aby podopieczny inicjował kontakt, upomniał się o ulubioną zabawkę, jakiś smakołyk czy aktywność. Powtarzalność tych różnych sytuacji prowadzi do tego, że dzieciaki inicjują kontakt częściej, bardziej swobodnie, chcą się porozumiewać, bo wiedzą, że mogą coś fajnego otrzymać.
Wybór
Czy niemowlakowi można dać wybór? Ależ tak! Ja robię to bardzo często- jest to chyba jakiś element “zboczenia zawodowego”, ale tak, daję Małej wybór przedmiotów, którymi sobie manipuluje. I wiecie co? Mała zawsze wybierze coś, co rzeczywiście Ją interesuje. I nie jest to wybór z kilku rzeczy, ale zawsze jedna, ta którą rzeczywiście nieco bardziej preferuje. Może jeszcze robi to nieco nieświadomie, ale uczy się, bo Jej wybór daje jakiś konkretny skutek. Dawanie wyboru naszym podopiecznym daje poczucie niezależności. Mój wybór jest respektowany, ktoś liczy się z tym, co mam do powiedzenia. Codzienność dostarcza wielu momentów, w którym należy dokonać wyboru. Każdy albo raczej każda z nas staje rano przed szafą, zastanawiając się “w co ja się dziś ubiorę?” Albo codzienne pytanie “Co dziś jemy/pijemy/gotujemy?” “Czym się dziś pobawimy?”. Kiedy możemy wybrać czujemy się wolni, czujemy, że mamy wpływ. Każdy z nas wolałby wybrać czy chce wykonać taką czy inną pracę, obejrzeć taki czy inny film. Dawajmy zatem wybór osobom niemówiącym, tak aby mogły decydować, w co się ubiorą, czym się pobawią, jak spędzą wolny czas. Moim zdaniem jedną z istotnych rzeczy, która wiąże się z dawaniem wyboru jest AKCEPTACJA woli drugiej osoby. Nawet jeśli cieplejszy sweterek pasowałby bardziej niż koszulka z krótkim rękawem, starajmy się zaakceptować, ewentualnie wytłumaczyć, dlaczego warto wziąć dodatkowo sweter 🙂
Doskonałym momentem do inicjowania kontaktu są także stałe, codzienne, powtarzające się czynności wykonywane przez dziecko. Ubieranie się, mycie, jedzenie, zabawa, czytanie, różnego rodzaju aktywności, spacer, itd. stanie się czasem nauki komunikacji, jeśli poświęcimy na to nieco czasu. Wiadomo, że czasem przed wyjściem się spieszymy, chcielibyśmy już wychodzić, a tu jeszcze tablica, symbole, zabawa, aby dziecko zainicjowało kontakt, skomunikowało się z nami. Warto jednak postarać się o ten czas. Te codzienne aktywności, powtarzane według pewnego schematu mogą dać użytkownikowi AAC możliwość rozwijania jego umiejętności komunikacyjnych. Pomylmy się, dajmy dziecku czapkę na nogę, próbujmy ubrać but zamiast rękawiczki, a zamiast pasty do zębów zaproponujmy piankę do włosów czy do golenia. I zobaczcie, jakie będą reakcje Waszych podopiecznych. 🙂
W kilku wpisach wspominałam o tym, że w nauce umiejętności komunikacyjnych należy również pamiętać o budowaniu wspólnego pola uwagi, kontaktu wzrokowego oraz naprzemienności. Rozmowa jest naprzemienna, gdy ktoś mówi ja muszę poczekać na swoją kolej, wysłuchać rozmówcy, a następnie odpowiedzieć. Naprzemienna interakcja jest niejako wprowadzeniem do do rozmowy. Doskonałą formą ćwiczeń tej umiejętności jest…zabawa- wkładanie/wyjmowanie na przemian zabawek do pudełek, budowanie wieży, rzucanie piłką, zabawy paluszkowe, itp. W pracy z osobami z poważnymi trudnościami w porozumiewaniu się, ważne jest także dawanie czasu. Warto poczekać, czasem wesprzeć dziecko w ukończeniu zadania, delikatnie podpowiedzieć, wiele razy powtarzać, np. podczas codziennych czynności i odpowiadać na to, co robi dziecko.
To kolejne elementy ważne na początku pracy z wykorzystaniem AAC. Warto zastanowić się, w jaki sposób mogę wykorzystać codzienne sytuacje, różne zabawy do inicjowania kontaktu, dokonywania wyboru i naprzemiennego uczestnictwa w interakcji. Mam nadzieję, że niebawem wszystko sobie zaplanujecie i będziecie działać.
Powodzenia!
Photo by Sharon McCutcheon on Unsplash
Views: 297