Ostatnio “naszła” mnie refleksja, że w sumie sporo piszę o zastosowaniu AAC, o strategiach, które można podejmować, ale w nie skupiłam się jakoś bardziej szczegółowo nad tym, że żeby wdrażać te pomysły potrzebna jest wiedza na temat tego, jak na jakim poziomie jest mój podopieczny. Zapraszam zatem na kolejny cykl, tym razem ustalaniu poziomu umiejętności komunikacyjnych dzieci.
Do dzisiejszego wpisu zainspirowała mnie lektura książki Razem uczymy się mówić E. Weitzman i J. Greenberg, wydanej prze wydawnictwo Harmonia.
Niejednokrotnie już wspominałam, że bardzo ważna w pracy z dzieckiem z trudnościami w porozumiewaniu się jest wnikliwa obserwacja, indywidualne podejście oraz dostosowanie metod i form pracy do potrzeb i możliwości ucznia. W takim razie jak to zbadać, ocenić, ustalić?
Bardzo ważna jest znajomość normy rozwojowej w zakresie rozwoju języka i umiejętności komunikacyjnych dziecka. Konieczne jest również przestudiowanie koncepcji rozwoju człowieka wg. Piageta Jeśli będziesz umieć umieścić dziecko na odpowiadającym mu poziomie rozwoju, łatwiej będzie Ci dobrać odpowiednie zabawy, ćwiczenia i działania wspierające Twoją pracę. Na niejednej stronie czy w podręcznikach logopedycznych możecie znaleźć szczegółowy opis rozwoju mowy u dziecka. Postaram się krótko opisać kolejne poziomy nabywania umiejętności językowych i komunikacyjnych przez dziecko. (Korzystam z propozycji znajdującej się w powyżej zamieszczonej książce, jest to przystępny i bliski mi podział. Może i Tobie przypadnie do gustu:))
Stadium odkrywania świata 0-8 miesiąca życia (m.ż.)
Czy niemowlę się porozumiewa? Otóż tak! Na początku komunikaty wysyłane są w sposób odruchowy, ale z czasem płacz, grymas, ruchy ciała, spojrzenia są konkretnym komunikatem, prośbą o zmianę pieluszki, dopominaniem się o uwagę. Na tym etapie to osoba dorosła interpretuje zachowania maluszka i decyduje, o co mu chodzi. Dziecko nie potrafi jeszcze w pełni intencjonalnie wysyłać komunikaty, aby dostać to, czego chce.
Stadium początków komunikacji 8-12/13 m.ż.
Na tym etapie dziecko zwraca się już bezpośrednio do innych osób. Jego spojrzenia, gesty, ruchy, dźwięki są wykorzystywane w konkretny sposób i w konkretnym celu. Dziecko niejako mówi spojrzeniem, ruchem ciała, ale przed nim widać już kolejny etap- porozumiewania się za pomocą słów.
Stadium pojedynczych wyrazów 12/13- 18 m.ż.
To czas, w którym dziecko powoli odszyfrowuje słowa, które do niego kierujemy i zaczyna używać pojedynczych słów. Zadaniem dorosłych jest nauczenie podopiecznego nowych słów, aby coraz bardziej swobodnie mógł się porozumiewać z otoczeniem.
Stadium łączenia wyrazów 18-24 m.ż.
To czas niesamowicie szybkiego przyrostu słownictwa. Dziecko potrafi już budować proste zdania, np. “mama da”, “lala pi”. Wypowiedzi są oczywiście bardzo uproszczone, ale z prawie dwulatkiem możemy przeprowadzić już krótką rozmowę.
Stadium zdań pojedynczych 2-3 roku życia (r.ż.)
Nasz podopieczny uczy się łączyć proste, dwuwyrazowe wypowiedzi w coraz dłuższe ciągi. Rozmowy mogą być już coraz dłuższe i wzbogacone o nowe części mowy. Dziecko chętnie wtedy opowiada, o tym, co się wydarzyło, o ulubionym pluszaku, czy lalce.
Stadium zdań złożonych 3-5 r.ż.
Kolejny krok, czyli pojawienie się zdań złożonych pozwala na prowadzenie z dzieckiem coraz dłuższej rozmowy. Dziecko może już wiele się nauczyć i swobodnie przekazuje swoją wiedzę. Nadal jest to etap swoistej mowy dziecięcej, więc różne uproszczenia, zdrobnienia są dopuszczalne.
Dobrze znamy już normę. Co dalej?
Teraz obserwuj swoje dziecko. Dla mnie na początku pracy (ale teraz również się zdarza) dość trudne było pojęcie, że trzylatek funkcjonuje na etapie początków komunikacji. To rzecz, którą trzeba sobie w głowie nieco poukładać. Dzięki dobrze poprowadzonej terapii, jest duża szansa na wyrównanie braków i “wskoczenie” na swój poziom. Należy jednak pamiętać o tym, że nie można pominąć pracy na żadnym z poziomów. Nawet jeśli dziecko jest na etapie początków komunikacji, ale ma 6 lat, konieczne jest przejście przez etapy poprzedzające zdania złożone. To jest budowanie brakującego ogniwa w łańcuchu albo wstawianie brakujących szczebli w drabinie- jeśli nie ma początkowych szczebli nie wejdziemy na wyższy poziom.
Aby ocenić, na jakim poziomie jest Twój podopieczny musisz odpowiedzieć sobie na różne pytania:
- Jaki jest cel porozumiewania się? Po co dziecko się komunikuje?
- W jaki sposób dziecko się porozumiewa? Co robi, aby zwrócić na siebie swoją uwagę?
- Sposoby interakcji. Czy dziecko potrafi skupić się rozmówcy, na temacie? W jaki sposób próbuje zwrócić na siebie uwagę?
- Jaki jest poziom rozumienia? Co rozumie a co jeszcze sprawia mu trudność?
Na rynku, czy w internecie, możesz znaleźć arkusze z przykładowymi sytuacjami lub pytaniami, które pomogą Ci ustalić co Twoje dziecko umie, a nad czym potrzeba z nim jeszcze popracować. Chcę zaprezentować elementy, na jakie należy zwrócić uwagę w stadium odkrywania świata.
Cele porozumiewania się:
Na tym etapie dziecko swoim zachowaniem może komunikować:
- dyskomfort, ból, niezadowolenie, odrzucenie, niechęć,
- zainteresowanie czynnością lub przedmiotem,
- prośbę o wykonanie czegoś (np. powtarzanie pewnego ruchu), zabawę
- domaganie się uwagi ze strony dorosłych.
W jaki sposób dziecko się porozumiewa?
- Na początku dziecko odruchowo będzie reagowało płaczem, grymasem, patrzeniem, uśmiechem, dźwiękiem, zmianą natężenia i tonu głosu, ruchami ciała.
- Z czasem maluch uczy się patrzenia na to, co go interesuje, przemieszczać się w kierunku pożądanego obiektu, co znacznie ułatwia interpretację jego zachowań.
- Z czasem pojawia się gaworzenie.
Sposoby interakcji. Jak dziecko zwraca na siebie uwagę?
- Dziecko uśmiecha się do uśmiechniętych twarzy, może wydawać z siebie dźwięki wyrażające zadowolenie.
- Około 4 miesiąca życia dziecko poprzez patrzenie na osobę, próbuje zainteresować ją sobą.
- Na tym etapie dziecko zaczyna się interesować naprzemiennymi aktywnościami, np. zabawa w “A kuku”. Dziecko poprzez mimikę, ruchy ciała, uśmiech potrafi wyrazić, że chce kontynuować zabawę.
- Dziecko zaczyna interesować się zabawkami.
- Trudność w skupieniu się jednocześnie na zabawce i osobie dorosłej.
Rozumienie
- Rozumie pewne sygnały, dźwięki, gesty i to, co się ogólnie dzieje, np. gdy bierzemy je na ręce czy wskazujemy wózek, mówiąc “Idziemy na spacerek”, cieszy się.
- Nie rozumie znaczenia słów.
Zadaj sobie pytanie jak często dziecko się komunikuje. Np.
Dziecko wyraża protest: Często, Czasem, Rzadko, Wcale.
Popisywanie się i zwracanie na siebie uwagi: Często, Czasem, Rzadko, Wcale.
Zastanów się jak dziecko komunikuje,np.
protest-płacze, krzyczy, histeryzuje.
prosi o uwagę– uśmiecha się, wykonuje ruchy ciałem, itd.
Taka obserwacja pozwoli Ci na dostrzeżenie, czy Twoja pociecha jest na właściwym etapie, czy już widoczne są pewne opóźnienia, które można zacząć uzupełniać.
Uff wyszło tego sporo, dlatego za tydzień kolejne stadia rozwoju z informacją na co zwrócić uwagę podczas obserwacji. Mam nadzieję, że wpis okazał się pomocny. W razie pytań, piszcie!
Views: 16