Ciąg dalszy prezentacji najczęściej wybieranych w pracy symboli, gestów, programów.Dziś Program Językowy Makaton. Zapraszam!
Makaton to nie tylko gesty, ale także system prostych symboli graficznych.
Koncepcja metody wypływa z filozofii komunikacji totalnej, zakłada wykorzystanie gestów, symboli i mowy, tak by osoby mające problemy z komunikacją werbalną miały dostęp do wszystkich kanałów komunikacyjnych. Program Makaton został stworzony w celu umożliwienia podstawowej komunikacji, a następnie przejście do pełniejszego systemu komunikacji, jakim może być mowa lub po prosu zrozumiały system symboli i gestów.
Fundamentem metody jest Słownictwo Podstawowe, w którego skład wchodzi 450 wyrazów. Są to najważniejsze i najczęściej używane gesty i symbole, pochodzące z życia codziennego, które są podzielone na 8 poziomów. Słownictwo jest wzbogacone o tzw. Dodatek (wyrazy, wypływające z różnic kulturowych krajów, w których stosowana jest metoda Makaton, np. terminy odnoszące się do żywności, religii, osób). Dzięki takiemu rozszerzeniu i zróżnicowaniu niemówiące osoby dorosłe, posiadające większe doświadczenie życiowe mogą swobodnie mówić o sowich zainteresowaniach, życiu religijnym czy zawodowym.
Gesty Makaton
Są formą wspomagającą słowne porozumiewanie się. To po prostu wzmocnienie komunikatu przekazywanego dziecku lub przez dziecko. Gestom zawsze towarzyszy poprawna, gramatyczna mowa!
Gesty są proste w motorycznym wykonaniu, czytelne i ikoniczne. Opracowane na bazie naturalnych znaków odnoszących się do codziennych czynności wykonywanych przez osoby sprawne, uzupełnione przez kilka znaków z Polskiego Języka Migowego- niektóre z nich zostały uproszczone i zmodyfikowane. Każdy kraj posiada swój zupełnie inny system znaków, co oznacza, że osoba posługująca się Makatonem w Polsce nie koniecznie będzie mogła dogadać się z jego użytkowaniem z Anglii. Istotnym elementem w komunikacji jest również wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, postawa ciała czy zachowanie przestrzenne.
Przykładowe gesty znajdziecie tutaj
Znaki Makaton
Są wykorzystywane przez tych, którzy nie potrafią wykonać gestu. Poprzez wskazanie symbolu komunikują swoje potrzeby i zainteresowania.
Symbole Makatonu to czarno-białe (czarna figura, białe tło) rysunki liniowe, przedstawiające znaczenie pojęć. Ponieważ są bardzo proste, można je szybko narysować. Symbole nie są podpisane wewnątrz symbolu graficznego. Opis może się znajdować nad lub pod symbolem, lub nie ma go w ogóle. Pod tym względem Makaton zakłada dowolność-umiejscowienie i forma liter może być swobodnie dobierana.
System znaków zawiera 450 symboli podstawowych, 7000 symboli uzupełniających, dodatkowych.Liczba ogólna symboli odpowiada ilości wszystkich pojęć-około 7 500 znaków.
Przykładowe symbole znajdziecie tutaj
Dla kogo jest Makaton?
Program jest adresowany najczęściej do ludzi mających problemy z komunikacją, czyli do dzieci lub dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, porażeniem mózgowym, do autystyków, osób niesłyszących, jak również z niedosłuchem, a także do osób ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju mowy i języka. Niemniej jednak korzystają z niego także sprawne dzieci, których rodzice pragną komunikować się z nimi w okresie przed-werbalnym, gdy nie ma jeszcze mowy a naturalnym systemem komunikacyjnym dziecka są gesty. Nie ma jednej określonej grupy wiekowej czy kulturowej, do której adresowana byłaby ta pomoc.
Aby Makaton mógł przynosić jakiekolwiek efekty, ważne jest to, aby partnerzy komunikacji (rodzice, pedagodzy, nauczyciele, pracownicy ośrodków, fizykoterapeuci, znajomi) także byli objęci programem nauczania i sprawnie posługiwali się symbolami i gestami. Zasada ta dotyczy każdego alternatywnego sposobu porozumiewania się (będę przypominać o tym do znudzenia! Aby nauczyć użytkownika AAC korzystania z pomocy do komunikacji alternatywnej sami musimy do niego mówić za jej pomocą).
Zarówno symbole, jak i gesty mogą być formami alternatywnymi (gdy mowa nie występuje w ogóle) lub wspomagającymi mowę (gdy mowa występuje, lecz w niewystarczającym zakresie, aby móc ją zrozumieć). O tym pisałam tutaj. To dodatkowa pomoc ku zdobywaniu sprawności językowych, dlatego można z nich zrezygnować w momencie, gdy dziecko lub osoba dorosła będzie zrozumiale komunikować się z otoczeniem.
Makaton w praktyce
Rzeczywiście proste gesty Makatonu “wchodzą w krew”, zdarza mi się, że nawet podczas rozmowy ze znajomymi czy małymi dziećmi używam jakiegoś gestu: “koniec” albo “jeszcze”:)
W codziennej pracy korzystam głównie z gestów, które są świetnym wsparciem dla mowy werbalnej. Po wielokrotnych powtórzeniach dzieci uczą się ich i adekwatnie do sytuacji wykorzystują. Oczywiście jest to poprzedzone “setkami” aktywności, zaaranżowanych tak, aby danego gestu użyć. Ponieważ nauka komunikacji powinna przebiegać w naturalnych sytuacjach, zawsze i wszędzie, gestów są uczone osoby z najbliższego środowiska dziecka, które w domu także stosują zastosowane strategie.
Najważniejsze jest indywidualne podejście do dziecka, dlatego zawsze obserwuję czy “łapie” ono gesty, czy chce ich używać czy raczej się irytuje, gdy biorę jego ręce i robię z nim gest. Nie uczę dziecka na siłę, ale sama zawsze wspieram mowę gestem lub symbolem. Daję czas, aby się przekonało także do korzystania z gestów.
Często obserwuję, że dzieci z autyzmem bezmyślnie powtarzają gesty za terapeutą czy rodzicem. Cieszymy się, że użyło gestu “lalka” czy “miś”, ale jeśli nie niosło to za sobą żadnego dodatkowego komunikatu, to nie możemy tego nazwać porozumiewaniem się, tylko pokazywaniem gestów. Bywa również tak, że rodzice a nie rzadko również terapeuci prowadzą rozmowę na zasadzie “pokaż lubię, pokaż lalę, pokaz jeść”, itd. Musze państwa rozczarować- w moim odczuciu nie na tym polega rozmowa, to bardziej odpytywanie ze znajomości gestów.
Tak, należy pochwalić dziecko, że zna, np. gest “koń”,ale zadajmy sobie pytanie, czego dowiedzieliśmy się o tym koniu? Jedzie czy stoi? Śmierdzi czy pachnie? Jest ładny czy brzydki? Nawet o koniu można spokojnie porozmawiać za pomocą gestów, np.podczas oglądania koni w stadnie. Ważne jest, abyśmy stwarzali sytuację, w której dziecko będzie mogło używać gestów. Możemy zapytać: co robi koń? Jak wygląda? Jak biegnie? Czy podoba się dziecku? Czy chce jeszcze patrzyć/jeździć czy koniec?
Jeśli wprowadzam dziecku komunikację za pomocą symboli, zawsze uczę je gestów do szybkiej komunikacji “koniec”, “jeszcze”, “dziękuję”, itp.
Często zdarza się, że dzieci modyfikują gesty, tak, aby były dla nich łatwiejsze do wykonania, np. jeden z moich uczniów uderza pięścią o brodę, gdy mówi “chcę”. Nigdy nie uczę dzieci idealnego wykonania gestu, ale dostosowuję się do tego, co one chcą mi zaproponować. Ważniejsze jest dla mnie to, że chce się komunikować. Wprowadzanie na siłę zmian,może doprowadzić do frustracji i zniechęcenia do komunikowania się. Jeśli użytkownik posługuje się innym gestem niż podręcznikowy, należy wprowadzić partnerów komunikacyjnych i zaprezentować owe modyfikacje.
Korzystanie z gestów przynosi wiele plusów są zawsze “pod ręką”, naturalne. W miarę pojawiania się mowy werbalnej użytkownicy porzucają gesty, ale zawsze mogą ich użyć, gdyby nie czuli się pewnie.
Ale posługiwanie się jedynie gestami nie jest zbyt funkcjonalne. Aby porozumiewanie się było efektywne w rozmaitych sytuacjach, każda osoba z otoczenia musi być z nimi zaznajomiona, a jednak pani w sklepie czy w restauracji, jeśli nie ma potrzeby, nie musi znać gestów, a zatem prawdopodobieństwo używania ich wszędzie spada. Ponadto użytkownicy,którzy mają problemy z naśladowaniem, planowaniem ruchów, czy motoryką nie są w stanie używać znaków manulanych. Niektóre gesty różnią się od siebie dość subtelnymi ruchami,np. łóżko czy spać, które nie zawsze mogą być wychwytywane przez osoby uczące się systemu. Możemy wówczas zastanowić się nad modyfikacją i od początku uczyć zmienionej wersji ruchu.
Gesty to naturalna forma komunikacji, z której wszyscy korzystamy, dlatego zachęcam do korzystania z nich bez obaw, że wpłyną negatywnie na mowę- w końcu każdemu gestowi towarzyszy słowo!
W codziennej pracy nie wykorzystuję zupełnie symboli Makatonu, dlatego nie mogę za dużo powiedzieć o ich wykorzystywaniu w terapii. W moim odczuciu pomimo że są proste,są za mało czytelne. Występują pomiędzy nimi subtelne różnice i sama niejednokrotnie miałam problemy z ich różnicowaniem. Preferuję bardziej czytelne systemy znaków.
Wiem, że wyszedł mi strasznie długi post,a zupełnie tego nie planowałam:)Poniżej podaję jeszcze link do oficjalnej strony, gdzie możecie poczytać o programie, jak również znaleźć listę miast,w których są przeszkoleni terapeuci wykorzystujący Program Makaton w pracy.
http://www.makaton.pl/
Jestem bardzo ciekawa, jakie są wasze doświadczenia w pracy z wykorzystaniem Makatonu? Prześlijcie swoje historie, spostrzeżenia:)
Views: 859